จากเวทนา จากสัญญา จากสังขาร จากวิญญาณ จะไม่พ้น จาก ชาติ
ชรา มรณะ โสกะ ปริเทวะ ทุกข์ โทมนัส อุปายาส. เราตถาคตกล่าวว่า
เขาจะไม่พ้นไปจากทุกข์.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย อริยสาวกผู้ฟังแล้ว ผู้ได้เห็นพระอริยเจ้า
ทั้งหลาย ฯลฯ ผู้ได้รับแนะนำในธรรมของสัตบุรุษทั้งหลาย จะไม่ตาม
เห็นรูปโดยเป็นอัตตา. จะไม่ตามเห็นเวทนา... สัญญา... สังขาร...
จะไม่ตามเห็นวิญญาณ โดยความเป็นอัตตา ไม่ตามเห็นอัดตาว่ามีวิญญาณ
ไม่ตามเห็นวิญญาณในอัตตา ไม่ตามเห็นอัตตาในวิญญาณ เธอจะไม่แล่น
วนเวียนรูปอยู่ จะไม่แล่นวนเวียน เวทนา... สัญญา... สังขาร... วิญญาณ
อยู่ เธอเมื่อไม่วิ่งวนเวียนรูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ อยู่ ก็จะ
พ้นจากรูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ จะพ้นจากชาติ ชรา มรณะ
โสกะ ปริเทวะ ทุกข์ โทมนัส อุปายาส เราตถาคตกล่าวว่า เขาจะพ้น
ไปจากทุกข์.
จบ คัททูลสูตรที่ 1

อรรถกถาคัททูลสูตรที่ 1

พึงทราบวินิจฉัย ในคัททูลสูตรที่ 1 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า ยํ มหาสมุทฺโท ความว่า ในสมัยใด เมื่อพระอาทิตย์
ดวงที่ 5 อุทัยขึ้น มหาสมุทร (ทะเลหลวง) ก็จักเหือดแห้ง.
บทว่า ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยํ ความว่า เราตถาคตไม่กล่าว¹
ถึงการกระทำที่สุด คือ การสิ้นสุด แห่งวัฏฏทุกข์ของสัตบุรุษผู้ยังมิได้
1. ปาฐะว่า วทามิ ฉบับพม่าเป็น น วทามิ แปลตามฉบับพม่า

แทงตลอดอริยสัจจ์ 4 แล้ว ถูกอวิชชาร้อยรัดไว้แล้ว.
บทว่า คทฺทูลพนฺโธ ได้แก่ สุนัขที่ถูกล่ามโซ่.
บทว่า ขีเล คือ ที่เสาใหญ่ที่ยังไม่ได้ตอกลงในแผ่นดิน.
บทว่า ถมฺเภ คือ ที่เสา (เล็ก) ที่ฝังไว้.
ในบทว่า เอวเมว โข นี้ พึงทราบอธิบายดังต่อไปนี้ :-
คนพาลที่อาศัยวัฏฏะ พึงทราบว่า เปรียบเหมือนสุนัข.
ทิฏฐิ พึงทราบว่า เปรียบเหมือนโซ่ตรวน.
สักกายะ พึงทราบว่า เปรียบเหมือนเสา.
การหมุนไปตามสักกายะของปุถุชนผู้ถูกผูกติดไว้ที่กายของตน
ด้วยทิฏฐิและตัณหา พึงทราบว่า เหมือนการวิ่งวนรอบเสาของสุนัข ตัว
ที่ถูกล่ามโซ่และเชือกไว้ติดกับเสา.
จบ อรรคกถาคัททูลสูตรที่ 1

8. คัททูลสูตรที่ 2

ว่าด้วยอุปมาขันธ์ 5 ด้วยเสาล่ามสุนัข

[258] กรุงสาวัตถี. ที่เชตวนาราม. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
สงสารนี้ มีที่สุดเบื้องต้นอันบุคคลตามไปรู้ไม่ได้แล้ว เงื่อนต้นแห่ง
สงสารจะไม่ปรากฏ แก่สัตว์ทั้งหลายผู้มีอวิชชาเป็นเครื่องกางกั้น
มีตัณหาเป็นเครื่องผูกไว้ ท่องเที่ยวไปมาอยู่. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
สุนัขที่เขาล่ามเชือกแล้ว ถูกล่ามไว้ที่หลักหรือเสาอันมั่นคง. ถ้ามันจะ
วิ่งไซร้ ก็จะวิ่งวนหลักหรือเสานั้น ถ้าจะยืนไซร้ ก็จะยืนชิดหลักหรือ